ზოგჯერ ქუთაისზე საუბარი პოეზიის გარეშე უცნაური და არაბუნებრივიც კია. ამიტომ დროა, კარმელის მსგავსად, ჩვენც წამოვიღოთ „ელენეს ხსოვნა იმერეთისკენ“. როგორც წესი, ამ დროს პირველად მაინც „ცისფერყანწელები“ გაგვახსენდება, მათ შორის კი პაოლო იაშვილი და ტიციან ტაბიძე, ისინი, ვინც ხან ანანურთან ელოდებოდნენ თამუნია წერეთელს (ტიციან ტაბიძე – „ანანურთან“), ხან დედას ღვთისმშობელთან უშვებდნენ, ამ უკანასკნელს მისთვის შვილის სახელზე ლოცვა რომ ესწავლებინა (პაოლო იაშვილი – „წერილი დედას“). ცოტა მათ მიღმაც, სიმბოლისტი პოეტების გაერთიანების სხვა წევრებზეც უნდა ვისაუბროთ, ისინიც ვახსენოთ, ვისაც არც ისე უსამართლოდ ვუწოდებდით „ორდენის დაკარგულ ბიჭებს“.

დიდი ქართველი საზოგადო მოღვაწე, მოაზროვნე, პუბლიცისტი, ,,ევროპული მნიშვნელობის (და მნიშვნელობით) პირველი ქართველი ჟურნალისტი ნიკო ნიკოლაძე გახლდათ მრავალმხრივი პოლიტიკური და პრაქტიკოსი მოღვაწე. შესანიშნავი ფინანსისტი, ეკონომისტი, იურისტი. ინოვატორი, ამ სიტყვის საუკეთესო გაგებით. ტყუილად არ უწოდა მას არჩილ ჯორჯაძემ ,,ულმობელი საქმის კაცი“.      ,,ნიკო    ნიკოლაძის     გონიერებისა,    მიხვედრილობისა  და  ყველასაგან   ცნობილის   ნიჭიერების   დიდი  პატივისმცემელი   ვარ“ – ამბობდა მასზე ასევე დიდი ქართველი ილია ჭავჭავაძე. გერმანელი  ქართველოლოგი    არტურ   ლაისტი  კი  ასე ახასიათებდა: „იმ  ადამიანთა შორის, რომელთა   გავლენა  საქართველოზე ვრცელდებოდა ეჭვს გარეშეა, რომ ყველაზე უნიჭიერესი ნიკო ნიკოლაძე იყო„.  ხოლო, ცნობილი ქართველი პოლიტიკოსისა და კრიტიკოსის, გერონტი ქიქოძის  თქმით: ,,ნიკო ნიკოლაძე დიდად მნიშვნელოვანი და კოლორიტული ფიგურაა სამოციანი წლების მოღვაწეთა შორის. ესაა სრულიად ახალი ტიპის ინტელიგენტი, ევროპული დემოკრატიული აზროვნების  ერთ-ერთი პირველი მედროშე საქართველოში“.

გასულმა საუკუნემ  მრავალი საინტერესო ტრადიციით დაგვამახსოვრა თავი მაგრამ, ერთ-ერთ საუკეთესო ტრადიციად შეიძლება მივიჩნიოთ მწერლების შეხვედრა მკითხველთან და საკუთარი შემოქმედების თავადვე წარდგენა.  ძველმა პერიოდულმა პრესამ და თანამედროვეთა მოგონებებმა 1913 წელს  დიდი ქართველი მწერლის, ვაჟა ფშაველას დასავლეთ საქართველოში მოგზაურობის საინტერესო დეტალები შემოინახა.  ვაჟას გენიალურ შემოქმედებაზე უამრავი დაწერილა და კიდევ დაიწერება, მე მინდა თვითონ მოგონებებში შემორჩენილ საინტერესო ეპიზოდებზე შევაჩერო თქვენი ყურადღება.

1961 წლის  29 მაისი. უამრავი ქუთაისელი შეკრებილა  რიონის მარცხენა ნაპირას, ალექსანდრე წულუკიძის სახელობის  სკვერში –  ახლადნაგები   ბაქნის  მიმდებარედ. ყველა ზემოთ  იცქირება, მძლავრად გაჭიმული ბაგირისაკენ, რომლის მეორე ბოლო კულტურისა და დასვენების პარკში აღმართული  მეორე  სადგურისაკენ მიემართება. სულ  ცოტაც და… მოხდება  ქალაქის  უახლოესი  ისტორიისათვის მეტად მნიშვნელოვანი ფაქტი: ამ ბაგირის მეშვეობით, სადგურებიდან  ერთმანეთის საპირისპიროდ დაიძვრება   ხალხით  სავსე  ორი  ვაგონეტი და  საჰაერო გზით გადაუვლ-გადმოუვლის  რიონის ფართოდ გაშლილ  კალაპოტს.

2024 წლის 26 ივნისს არამხოლოდ ქართული, არამედ ევროპული ფეხბურთისთვის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და ნიშანდობლივი მოვლენა სამუდამოდ გახდა კოლექტიური თუ ინდივიდუალური მეხსიერების განუყოფელი ნაწილი. მარტივი წინადადება, რომელიც ოფიციოზის ენით აღწერს იმას, თუ როგორ მოახერხა საქართველოს ნაკრებმა ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატის მერვედფინალში გასვლა, სხვადასხვა ადამიანისთვის განსხვავებული თავგადასავლისა და ისტორიის დასაწყისი თუ დასასრული, დიდი ამბის განმსაზღვრელი, მოზაიკის ის ნაწილი გახდა, რომელიც მთელს სურათს ასე ოსტატურად ჰკრავს და სრულყოფს.

საინტერესო თავგადასავლები მოულოდნელად იწყება. ამისთვის სულაც არაა საჭირო, ათი წელი ომიდან დაბრუნებულმა „ზღვის გულზე” იხეტიალო, ოლიმპოზე მცხოვრები ღმერთები გამოგეცხადონ, „შავეთის აჩრდილებს“ შეხვდე, ისეთი ხალხი ნახო, ღმერთებსა და ადამიანებს შორის რომ არიან, მათი ხასიათი შეისწავლო, საკუთარი თავიც ბევრნაირად, სხვადასხვა სიტუაციაში გამოსცადო და ბოლოს მიხვიდე სახლში, იქ, სადაც გელოდებიან.  საინტერესო ამბებს დასაწყისიც მოულოდნელი აქვს. ხოდა, ჩვენც ასე გადავწყვიტეთ თეთრი ქვების ქალაქში, ქუთაისში მოგზაურობა!.. თითქოს რა, წიგნის ერთი არაჩვეულებრივი თავია, რომელიც რომელიმე გვერდზე აუცილებლად დასრულდება, როგორც ყველა ასეთი ტექსტი, მაგრამ რა მოხდება მაშინ, თუ ვირტუალურ რეალობაში აღმოვჩნდებით და ქუთაისის მონახულებას ნებისმიერი ადგილიდან, ჩვენივე მობილური ტელეფონით შემოგვთავაზებენ? ასეთი მოგზაურობის შეიძლება, ოდისევსსაც შეშურდეს.

ნამდვილ სცენაზე არტისტობა რთული საქმეა. მით უფრო მაშინ, როცა არც ქვეყანაა დასამალი და არც ქალაქი, რომელმაც მხატვრობის რთულ, მაგრამ საინტერესო ისტორიას მნიშვნელოვანი სახელები დაუტოვა. ამჯერად მიზანი, ერთი მხრივ, მეოცე საუკუნის ქუთაისში დაბადებული მხატვრების ნაწილის შემოქმედების გახსენება, მეორე მხრივ კი ოცხელის ქალაქში მცხოვრები თანამედროვე მხატვრების შემოქმედების განხილვაა. ეს ან შექმნის, ან უარყოფს კონტრასტს მათ შორის. ოცხელის ხსენება შემთხვევითი არაა, რადგან ის შეიძლება ერთ-ერთ მთავარ „წინაპრად“, „გზის გამკვლევად“ ჩავთვალოთ. გარესამყაროსადმი პოეტური მიმართება და გამოსახული ობიექტებისადმი დრამატული დამოკიდებულება (როგორც ქეთევან კინწურაშვილი წერს) მის მხატვრობაზე იმდენად აისახა, რომ ერთგვარ გამოხატვის ფორმად დამკვიდრდა და დღემდე შემორჩა. შემდეგ იყვნენ „ორმოცდაათიანელები“, რომლებიც შეგვიძლია, პეტრე ოცხელის იდეებისა და ხედვების „გამზიარებლებად“ ჩავთვალოთ.

„ვალიკო მიზანდარს რომ იტყვიან, ასოციაციით მახსენდება ზამთრის საღამო, თუნუქის ღუმელი, სველი კვინცხის შიშინი; მიქელანჯელოს „დავითის“ თავი, ქუთაისელთა პორტრეტები – ზოგი თიხაში, ზოგი – ქვაში, თაბაშირში და ზოგიც – დაუმთავრებელი…და გაუთავებელი ტკბილი ამბების კრიალოსანი, სადაც ერთმანეთში ჯადოქრულად არეულია ჩვენი ქალაქის უბრალო ადამიანები, პარიზის მონმარტრის ბოჰემა, ალექსანდრე მაკედონელის თავგადასავალი, მეკუჭნავე ხარიტონას (ნათელი დაადგეს!) ოინები, როდენის ღიმილი, სამონადირეო ფათერაკები კოპიტნარში, ადამიანის პროპორციები და ყოველივე ეს, იმერული ვარდისფერი თხელი მაცდური ღვინის თანხლებით, ახლაც ნელა იღვრება მოგონებებში, ტკბილ ტკივილს აყენებს ჩემს გულს თავის განუმეორებლობით და გარდაცვლილი წუთების არმოუსვლელობით…“

ლინგვისტური ეთნოგრაფია საკმაოდ ფართო ცნებაა. ის გულისხმობს კონკრეტული საზოგადოებისა და ჯგუფის ენობრივი თავისებურებებისა და კომუნიკაციის კვლევისას როგორც ლინგვისტური, ისე ეთნოგრაფიული მიდგომების გამოყენებას. მარტივად რომ ვთქვათ, ადამიანებს ენობრივი რეპერტუარის უდიდესი დიაპაზონი გააჩნიათ, მათ კონკრეტული ლინგვისტური სიმბოლოების ამოღება, ჩანაცვლება, ახალი მნიშვნელობებით გამდიდრება, განსხვავებულ კონტექსტებში გამოყენება და მათთვის ფორმისა თუ შინაარსის შეცვლაც კი შეუძლიათ. სწორედ ეს მოვლენა განაპირობებს იმას, რომ ზემოთ ხსენებული მრავალფეროვნება შესაძლოა ზოგიერთ შემთხვევაში დიალექტის ჩამოყალიბებით, კონკრეტული გრამატიკული ფორმების დამკვიდრებითა თუ ნაცვალსახელების თავისებურებებით გამოიხატოს.

1910 წლის ადრიანი გაზაფხულია ფარცხნალში… საწვეულო სამოსში გამოწყობილი მიდამო ვიღაცას ელოდა… „ის“ კი იმ წუთებში საკუთარ წარმოსახვაში ჯერ კიდევ უხილავ ფარცხნალის ბუნებას აცოცხლებდა ჩვეულ ჰანგზე: „მალე ფერგადაშლილი ამწვანდება ტყე-ველი, გაიშლება ყვავილი, სურნელების მფრქვეველი; გაცოცხლდება დაფნარი, მთის მწვერვალი, ტყის პირი და დაივლის ნარნარი გაზაფხულის ზეფირი.“ ყოველივე ამას წინ უჩვეულო ამბები უძღოდა: